Azərbaycanda peşə təhsilinə maraq azdır. Bunun bir çox səbəbləri var. Ölkədə fəaliyyət göstərən peşə təhsili müəssisələrində isə vəziyyət çox da ürəkaçan deyil.
Peşə Təhsili üzrə Dövlət Agentliyindən bildirilib ki, 2024/2025-ci tədris ili üzrə peşə təhsili müəssisələrinə ümumilikdə 24 821 nəfər qəbul olunub.
"Ötən illə müqayisədə qəbul olunan şəxslərin sayı 21% artıb 2026-cı ilə qədər peşə təhsilinə qəbul olunan tələbə sayının 28 140-a çatdırılması əsas hədəfdir”, - qurumdan qeyd edilib.
Məlumatda bildirilir ki, təhsilalanların peşə məktəblərinə cəlb edilməsi istiqamətində müvafiq işlər görülür:
“1.Müasir Peşə Təhsil Mərkəzlərinin açılması: Ölkədə beynəlxalq standartlara uyğun yeni peşə təhsil mərkəzləri yaradılır və mövcud olanlar yenidən qurulur və müasir avadanlıqlarla təmin edilir.
2.Əmək bazarına uyğun proqramların təqdimatı: Peşə təhsil proqramları əmək bazarının tələblərinə uyğun yenilənir.Texnoloji ixtisaslara və rəqəmsal bacarıqlara üstünlük verilir.
3.Əməkdaşlıq və inteqrasiya: Böyük şirkət və müəssisələrlə əməkdaşlıq çərçivəsində dual tədris metodları tətbiq olunur.
4.Maarifləndirmə və təbliğat: Gənclərin və onların valideynlərinin peşə təhsilinə marağını artırmaq üçün kütləvi informasiya vasitələrində və sosial mediada kampaniyalar aparılır”.
Mövzu ilə bağlı saytımıza danışan Elm və Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şuranın sədri professor Hikmət Əlizadə bildirib ki, peşə təhsilinə marağın az olması məktəblərdə peşə yönümlü işin lazımi səviyyədə həyata keçirilməməsinin nəticəsidir:
“Artıq VII sinifdən başlayaraq məktəblərdə peşə yönümü ilə əlaqədar olan işlər aktuallaşmalıdır. Növbəti illərdə bu məsələ öz intensivliyini daha da artırmalıdır. Amma peşə yönümü məsələsində bir məqama xüsusi diqqət etmək lazımdır. Hər bir şagird özünəməxsus qabiliyyətə malik olur. Bu o deməkdir ki, hər bir şagirdin seçdiyi peşə onun qabiliyyətinə uyğun olmalıdır. Təəssüf ki, bu heç də həmişə belə olmur”.
Onun sözlərinə görə, pedaqoji-psixoloji ədəbiyyatda qabiliyyətlərin müxtəlif təsnifatları var:
“Ən ümumi şəkildə biz qabiliyyətləri iki istiqamətdə qruplaşdıra bilərik: əqli və peşə qabiliyyətləri. Həyat təcrübəsi göstərir ki, əqli qabiliyyətlərə malik olan şagirdlər daha yüksək səviyyəsində təhsil almağa hazırlandıqda, peşə qabiliyyətlərinə malik olan şagirdlər isə peşə məktəblərində təhsil aldıqda daha uğurlu nəticələr əldə olunur. Məktəblərdə bu istiqamətdə lazımi səviyyədə pedaqoji iş aparılmadığı üçün məktəbi bitirən şagirdlərin əksəriyyəti ali məktəbə qəbul olmağa cəhd edirlər. DİM qəbul imtahanlarının nəticələrini elan etdikdə biz son dərəcə aşağı ballar toplayan abituriyentlərə də təsadüf edirik. Onlar əqli qabiliyyətləri yüksək olmayan şagirdlərdir. Əksər hallarda onlar ali məktəbə qəbul imtahanlarında uğursuzluğa düçar olduqdan sonra hər hansı bir peşəyə yiyələnmək qərarına gəlirlər. Halbuki vaxtında təhsillərini peşə məktəbində davam etdirsəydilər, artıq bu illər ərzində qabiliyyətlərinə uyğun peşəyə yiyələnmiş olardılar. Məktəblərdə peşə yönümü istiqamətində işlər düzgün təşkil edildikdə şagirdlər vaxt itirmədən peşəyə yiyələnmək imkanı əldə etmiş olurlar”.
H.Əlizadənin sözlərinə görə, peşə seçimində təkcə məktəbi günahlandırmaq olmaz:
“Burada məsuliyyət eyni dərəcədə valideynlərin üzərinə düşür. Təəssüf hissi ilə qeyd edim ki, bu gün məktəblə ailənin əlaqəsi zəifləyib. Buna görə də müəllimlə valideynlər şagirdin peşə seçimi istiqamətində əməkdaşlıq edə bilmirlər. Bu əməkdaşlıq olmadan isə peşə yönümü istiqamətində uğur əldə etmək cətindir. Valideynlərin hər biri övladının ali təhsil almasında maraqlıdır və bu istəyi həyata keçirmək üçün onun təhsilini davam etdirməsinə çalışır. Bu onların peşələrə düzgün olmayan münasibətindən qaynaqlanır. Halbuki, dünyada yaradılan incilərdə bənnaların, dülgərlərin, dəmirçilərin və s. sənətkarların xidməti nəhayətsizdir. Heç bir peşə ikinci dərəcəli deyil. Sadəcə olaraq, qabiliyyəti müəyyən edib şagirdi həmin istiqamətdə yönləndirmək kifayətdir. Insan yalnız qabiliyyətinə uyğun işlər gördükdə möcüzələr yarada bilir. Bu gerçəkliyi həm valideynlər, həm də müəllimlər qəbul etsələr, bir yerdə əməkdaşlıq etsələr şagirdlərin peşə seçimini yaxşılaşdırmaq mümkündür”.
