Dövlət İmtahan Mərkəzi (DİM) Xarici İşlər Nazirliyinə (XİN) işə qəbul 4 bacarıq üzrə qiymətləndirilmə aparılacaq.
XİN-ə diplomatik xidmətə işə qəbul üzrə keçiriləcək yazılı imtahanın ikinci mərhələsinə birinci mərhələdə hər bir tapşırıq bloku üzrə 50%-dən yuxarı (çin, ərəb, fars, fransız, ispan, portuqal və ibri dillərini seçən namizədlərdə 40%-dən yuxarı) nəticə göstərən namizədlər buraxılır.
Yazılı imtahanın xarici dil biliyini yoxlayan ikinci mərhələsində dillər üzrə ümumavropa çərçivə sənədinin (CEFR) C1 səviyyəsinə uyğun olaraq namizədlərin 4 bacarıq (“dinləyib-anlama”, “oxuyub-anlama”, “yazı” və “danışıq”) üzrə qiymətləndirilməsi aparılacaq.
23 sentyabr 2023-cü ildə keçiriləcək yazılı imtahanın xarici dil biliyini və Azərbaycan dili üzrə yazı bacarığını yoxlayan ikinci mərhələsi xarici dil üzrə dinləmə mətninin təqdim olunması ilə başlanır. Yazılı imtahanın strukturu aşağıdakı kimidir:
Xarici dil üzrədinləyib-anlama bloku – (30 dəqiqə)
Monoloq və dialoq tipli dinləmə mətnləri üzrə dinləyib-anlama bacarığının yoxlanılmasını nəzərdə tutan 10 qapalı tipli test tapşırığı.
Xarici dil üzrə oxuyub-anlama bloku – (60 dəqiqə)
İki müxtəlif oxu mətni üzrə bacarığın ölçülməsini nəzərdə tutan 20 qapalı tipli test tapşırığı.
Xarici dil və Azərbaycan dili üzrə yazı bloku – (90 dəqiqə)
Analitik yazı bacarıqlarının yoxlanılmasını nəzərdə tutan esse tipli yazı tapşırığı. Namizədlər təqdim olunmuş üç mövzudan birini seçir və seçilmiş mövzu üzrə həm müvafiq xarici dildə, həm də Azərbaycan dilində 250-300 sözdən ibarət esse yazır.
Danışıq bloku üzrə imtahan isə 24 sentyabr 2023-cü il tarixində DİM-in Nəsimi rayonu, Abdulvahab Salamzadə küçəsi, 28 ünvanında (8 Noyabr metrostansiyasının yanı) yerləşən inzibati binasında keçiriləcək.
Danışıq bloku üzrə qiymətləndirmə şifahi formada kompüter proqramı vasitəsilə həyata keçiriləcək. Namizədlərin kompüter proqramı ilə yaxından tanış olmaları üçün yaxın günlərdə müvafiq link-məlumat paylaşılacaq. Qeyd edək ki, yalnız ikinci mərhələ imtahanı üçün qeydiyyatdan keçmiş iddiaçılar linkə daxil olaraq proqramın demo versiyası ilə tanış ola biləcəklər.
Xarici dil üzrə danışıq bloku (20 dəq)
Kompüter proqramı vasitəsilə təşkil olunan üç mərhələli qiymətləndirməni nəzərdə tutan tapşırıqlar.
Yazıya qoyulan tələblər
Analitik yazı bacarıqlarının yoxlanılmasını nəzərdə tutan və həm xarici dil, həm də Azərbaycan dilində təqdim olunan esse tipli yazıya qoyulan tələblər aşağıdakı kimidir:
Esse seçilmiş xarici dildə (və ya Azərbaycan dilində) olub verilmiş mövzunun konkret adına uyğun işlənilməli;
Tərkib hissələri (giriş, əsas hissə (bir neçə abzasdan ibarət ola bilər) və nəticə) abzaslarla fərqləndirilməli;
Həcmi 250-300 söz olmalı; Mövzu dolğun və tam şəkildə əhatə edilməli; Fikirlər məntiqi ardıcıllıqla təqdim edilməli; Mövzu ilə bağlı sərbəst mühakimə yürüdülməli;
Analitik təhliletmə, ümumiləşdirmə və məntiqi nəticə çıxarmaq qabiliyyəti göstərilməli;
İfadə olunan fikirləri (ehtiyac yarandığı halda) əsaslandırma üçün sitatlar, nümunə, təcrübə, fakt və başqa mənbələr yerində istifadə olunmalı;
Xarici dilin (Azərbaycan dilinin) yazı üslubunun orijinallığı, dilin zənginliyi və səlisliyi nümayiş etdirilməli;
Fikirlər rabitəli və aydın şəkildə, ədəbi dilin normalarına və qrammatika, orfoqrafiya, durğu işarələrinin işlənməsi qaydalarına müvafiq olaraq ifadə edilməlidir.
Qeyd 1: Yerinə yetirilməmiş, yazı müəllifini tanıtmaq məqsədilə hər hansı işarə vurulmuş, namizədin özü və ya yaxınları, müəllimləri və s. barəsində məlumat yazılmış və ya təqdim olunan mövzulardan biri əvəzinə, hər hansı digər mövzuda və ya seçilmiş xarici dil əvəzinə digər dildə yazılmış, həmçinin oxunulması mümkün olmayan yazı işləri “0” balla qiymətləndirilir.
Qeyd 2: Həm xarici dil, həm də Azərbaycan dili üzrə esse tipli yazı işini yerinə yetirmək üçün namizədlərə təqdim olunan A3 ölçülü vərəqin son səhifəsi qaralama kimi istifadə oluna bilər. Qaralama hissədə aparılan qeydlər qiymətləndirmədə nəzərə alınmır.
Qeyd 3: “A” meyarı “0” balla qiymətləndirilirsə, növbəti meyar üzrə qiymətləndirmə aparılmır və yekun qiymət kimi “0” bal yazılır.
Danışıq bloku imtahanı üzrə qoyulan tələblər
Xarici dildə danışıq bloku üzrə də qiymətləndirmə meyarlara əsasən aparılır və meyarlar (1) səlislik və məntiqi ardıcıllıq, (2) qrammatik qaydalara əməl olunma, (3) söz ehtiyatının zənginliyi, (4) tələffüz və (5) sualların cavablandırılması dərəcəsi kimi fərqləndirilir.
Danışıq bloku üzrə namizədlər tapşırıqlara şifahi cavab verərkən aşağıdakı tələblərə əməl etməlidirlər:
Müxtəlif birləşdirici vasitələrdən istifadə etməklə fikirlər arasındakı rabitəni gözləməli;
Xarici dildə danışarkən səlisliyi və dəqiqliyi gözləyərək savadlılıq səviyyəsini nümayiş etdirməli;
Fikirləri rabitəli və aydın şəkildə, ədəbi dilin normalarına və qrammatik qaydalarına müvafiq olaraq ifadə etməli;
Mövzuya uyğun zəngin akademik söz ehtiyatı nümayiş etdirərək təkrarlardan yayınmalı;
Qəbul olunmuş standartlara uyğun tələffüz nümayiş etdirməli;
Mövzu ilə bağlı tərəflərin mövqeyini faktlar və dəlillərlə əsaslandırmalı;
Suallara məntiqli və əhatəli cavab təqdim etməlidirlər.
Hər bir ekspert qiymətləndirmə zamanı yuxarıda qeyd olunmuş meyarların detallı təsvirinə istinad edir. Danışıq bloku üzrə imtahan üç mərhələdən ibarətdir. İmtahan günü namizəd buraxılış vərəqəsində qeyd olunan saatda imtahan binasına yaxınlaşır, yoxlama və qeydiyyatdan keçdikdən sonra imtahan zalına daxil olur. Namizəd ona ayrılmış yerdə əyləşir və imtahan zalında digər namizədlərlə bir yerdə nəzarətçinin ümumi təlimatını dinləyir və göstərişləri yerinə yetirir.
Birinci mərhələdə iddiaçı verilmiş şəkli öncə təsvir edir, sonra isə artan çətinlikdə olan mövzu üzrə suallara aid fikrini bildiririr, səbəblər gətirir və izahatlar verərək cavabını əsaslandırır. Bu tapşırıqda birinci sual şəklin təsvirini (bir dəqiqə) tələb edir. İkinci sual daha ümumi (bir dəqiqə), üçüncü sual (bir dəqiqə) isə nisbətən xüsusi xarakter daşıyır. Bu mərhələ üçün hər suala düşünmək üçün bir, cavablandırmaq üçün isə bir dəqiqə vaxt ayrılır.
İkinci mərhələdə verilmiş mövzuya uyğun olaraq təqdim olunmuş lehinə və əleyhinə fikirlər əsasında namizəd ona uyğun olanları seçərək fikrini əsaslandırmaq üçün arqumentlərdən istifadə etməklə təqdimetmə bacarığını nümayiş etdirir. Bu zaman namizədlərə təqdim olunmuş mövzu üzrə düşünmək üçün üç, cavablandırmaq üçün isə iki dəqiqə vaxt verilir.
Üçüncü mərhələdə iddiaçıya ikinci mərhələdə verilmiş mövzu ilə əlaqədar bir fikir təqdim olunur və namizəddən bu fikrə münasibət bildirmək tələb olunur. Sonuncu mərhələdə düşünmək üçün bir, sualı cavablandırmaq üçün bir dəqiqə vaxt verilir.
Vaxta nəzarət və növbəti mərhələlərə keçid kompüter proqramı vasitəsilə avtomatik qaydada aparılır və sualların cavablandırılması mərhələsində namizədin texniki müdaxiləsi tələb olunmur.
İkinci mərhələ üzrə balların hesablanması
Xarici dil fənni üzrə imtahanın balı həm hər bir bacarıq (“Dinləyib-anlama”, “oxuyub-anlama”, “yazı” və “danışıq”) üzrə ayrılıqda, həm də ümumi imtahan üzrə hesablanır. Bacarıqlar üzrə ballar hesablanarkən, toplanmış xam ballar əmsallara vurulur və toplanır. İmtahan üzrə toplanıla bilən maksimal bal 60-dır.
Azərbaycan dilində “Esse” yazısı üzrə toplanıla bilən maksimal bal 60-dır.
Azərbaycan dilində icra olunan esse tapşırığından 50% (30 bal) və xarici dilin bütün komponentləri üzrə cəmi 60% (36 bal), hər bir komponenti üzrə 20%-dən (“dinləyib-anlama” və “danışıq” bacarığnın hər biri üçün 2 bal, “oxuyub-anlama” və “yazı” bacarığnın hər biri üçün 4 bal) az olmayaraq nəticə göstərən namizədlər yazılı imtahanın ikinci mərhələsindən müvəffəqiyyətlə keçmiş hesab olunurlar.
Yazılı imtahanın hər iki mərhələsindən müvəffəqiyyətlə keçmiş və iki mərhələnin nəticəsində ən yüksək nəticə əldə edən ilk 100 iştirakçı müsahibə mərhələsinə buraxılır. Hər iki mərhələ üzrə ümumi balın hesablanması imtahanın 1-ci mərhələsi üzrə (maksimum 120 bal), imtahanın 2-ci mərhələsinin “Xarici dil fənni” üzrə (maksimum 60 bal) və Azərbaycan dili üzrə “esse” yazısı üzrə toplanan (maksimum 60 bal) balların cəmlənməsi yolu ilə aparılır.
